Buluş, tarım dahil sanayideki herhangi bir teknik problemin çözümüdür. Buluşlar bir ürüne veya usule ilişkin olabilir. Patent, Buluş sahibinin buluş konusu ürünü veya usulü, belirli bir süre üretme, kullanma veya satma yetkisini veren belgedir.
Makineler, araçlar, aygıtlar, kimyasal bileşikler ve işlemleri ile her türlü üretim yöntemleri, patent korumasının kapsamındadır.
Patentle Korunacak Buluşlarda Aranan Kriterler
Yenilik: başvuru yapılmadan önce başkaları tarafından yazılı, sözlü ya da uygulanarak açıklanmamış olmak anlamında mutlak yeniliktir.
Tekniğin bilinen durumunun aşılması: “Konuda uzman bir kişinin kolayca düşünüp uygulamaya koyamayacağı” nitelik anlamındadır.
Sanayiye uygulanabilirlik: tümüyle kuramsal olmak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması kriterleri aranır.
Yeni olan, tekniğin bilinen durumunu aşan ve sanayiye uygulanabilen buluşlar (teknik yenilikler) piyasaya sunulmadan tescil ettirilmelidir. Aksi takdirde piyasaya sunulan yenilikler taklitlerle karşı karşıya kalmakla beraber, taklitçiler tarafından tescil ettirilerek asıl hak sahiplerini zor durumlara düşürebilmektedir.
Buluş, başvuruda bulunmadan önce gizli tutulmalıdır. Başvuruda bulunmadan önce buluşun herhangi bir şekilde yazılı, sözlü ya da uygulanarak açıklanırsa yeni olmadığı için patentlenemez.
Türkiye’de İncelemesiz ve İncelemeli Olmak Üzere İki Çeşit Patent Sistemi Vardır
İncelemesiz sistemde: ülkemizde mali kaynakları kısıtlı olan buluş sahiplerine ucuz, süratli, ancak süresi nispeten kısıtlı, 7 yıllık bir koruma sağlanmaktadır.
İncelemeli sistemde: işlemler daha uzun sürmekte, ancak incelemeli patent, başvurunun patentlenebilirlik kriterlerine sahip olup olmadığını gösteren bir inceleme raporuna dayanarak verildiği için daha sağlam ve daha uzun bir koruma elde edilmektedir ve 20 yıllık bir koruma sağlanmaktadır. İncelemesiz patent, gerekli şartlar yerine getirilmek ve incelenmek şartıyla incelemeli patente dönüştürülebilmektedir.
Patent Tescilinin Faydaları
1. Patenti olan ya da olmayan bir buluş için üretim yapılabilir. Ancak, patentli bir buluş, buluş sahibinin izni olmadan başkaları tarafından üretilemez, satılamaz, ihracatı- ithalatı yapılamaz. Patentli bir ürün hakkında başvuru sahibinden izin alınmadan yapılan faaliyetler için cezai yaptırımlar vardır.
2. Özel haklar -Patentler, sadece patent sahibine özel olan, başvuru tarihinden itibaren 20 yıl boyunca buluşun kullanımı, üretilmesi ve satılması ile ilgili haklar sağlar.
3. Pazarda güçlü yer - Elde edilen bu özel haklarla, başkalarının buluşunuzu ticari anlamda kullanmasını engelleyebilir, rekabet gücünüzü artırarak pazarda ön sıralarda yer alan bir konuma erişebilirsiniz.
4. Mülkiyet hakkı sağlayan bir hak olarak devir alınabilir ve devir edilebilir. Buluşunuzu kendiniz üretmek istemiyorsanız, başka bir firmayla lisans ya da devir anlaşması yaparak gelir elde edebilirsiniz.
5. Şirketiniz için pozitif imaj - Patent sayınızın çok olması, iş ortaklarınız ve yatırımcılar açısından, firmanızın yüksek seviyede uzmanlığa sahip olduğu ve teknolojik kapasitesinin bir göstergesi olarak algılanacak ve şirketinizin Pazar değerinin yükselmesini sağlayacaktır.
6. Taklit edilmesi halinde hukuki ve cezai her türlü yasal imkânın kullanılmasına imkân verir.
Hukuki Haklar ve Cezalar
1. Patentden doğan haklara vaki tecavüz fiillerinin durdurulması ve önlenmesi,
2. Tecavüzün giderilmesi ve maddi ve manevi zararın tazmini,
3. Tecavüz suretiyle üretilen veya ithal edilen ürünlere ve bunların üretiminde kullanılan araçlara el konulması,
4. Mümkün olduğu taktirde, el konulan ürün ve araçlar üzerinde hak sahibine mülkiyet hakkının tanınması,
5. Tecavüzün önlenmesine yönelik olarak tedbirlerin alınması, özellikle; Patent ve faydalı modellerde, el konulan ürünlerin ve araçların şekillerinin değiştirilmesi veya patentten doğan haklara tecavüzün önlenmesi kaçınılmaz ise imhası,
6. Patentden doğan haklara tecavüz eden kişi aleyhine verilen mahkeme kararının, masrafları tecavüz eden tarafından karşılanarak, ilgililere tebliğ edilmesi ve kamuya ilan yoluyla duyurulması. İlanın Türkiye'nin en büyük üç gazetesinden birinde yayınlanması talep edilebilir.
Ayrıca Patentler
• Devir edilebilir,
• Lisansla kullandırılabilir (kiralanabilir),
• Veraset ile varislere aktarılabilir,
• Haciz olunabilir ve rehin edilebilirler.
Uluslararası patent tescili
Türkiye'de alınan bir Patent veya Faydalı Model Belgesi ile sağlanan koruma, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde geçerlidir. Söz konusu buluşun diğer ülkelerde de korunması için, koruma istenen ülkelerde de Patent veya Faydalı Model Belgesi alınması için başvuru yapılması gerekmektedir.
Faydalı Model koruması olmayan ülkelerde Türkiye'deki faydalı model başvurusuna dayalı olarak patent başvurusu yapılabilir.
Patent İşbirliği Anlaşması ile Uluslararası Patent Başvurusu (PCT)
PCT sistemi tek bir uluslararası patent başvuru ile PCT anlaşmasına taraf 130’u aşkın ülkede aynı anda patent başvurusu yapılması ve patent verilmesi aşamasına getirilmesini sağlayan bir başvuru sistemidir. Aynı buluş için her birlik devletinde, başka bir resmi dilde, başka şekil şartlarına bağlı patent başvurusunda bulunmanın ve yine koruma konusunda öngörülen farklı maddi koşulların aranmasının doğuracağı sakıncaların giderilmesi sağlamaktadır. Genellikle 30 aylık bir süreci kapsamaktadır.
Başvurunun ardından “uluslararası araştırma “ aşaması başlamaktadır. Uluslararası araştırma raporu başvuru sahibinin, başvurusunu geri çekip çekmemesi hususunda karar vermesini sağlamak üzere başvuru sahibine gönderilir. Eğer başvuru geri çekilmez ise, başvuru Uluslararası Araştırma Rapor ile birlikte WIPO tarafından yayımlanır ve koruma istenilen ülkelerin patent ofislerine gönderilir.
PCT sistemi, birden fazla ülkeye yapılacak patent başvurularının dosyalama işlemlerini kolaylaştırmak ve yenilik araştırmalarının (istenirse de ön inceleme raporunun) tek merkezden yapılarak tescil kararının ilgili ülke tarafından verilmesini sağlamaktadır.
Patent iş birliği Antlaşması’nın patent başvurusu yapacak kişiler açısından yararı her bir ülkeye tek tek yapılacak başvurulardaki, başvuru yapma, vekil atama, çeviri yapma ve ücret ödeme gibi konulardaki sürelerin sekiz ile on sekiz ay uzatabilmesidir.
Avrupa Birliği Patent Başvurusu (EPC)
Avrupa Patent Anlaşması, tek bir başvuru ile Avrupa Patent Anlaşmasına üye tüm ülkelerde aynı anda tescil alınmasını sağlamaktadır. Avrupa patenti, bir buluşun EPC’ye üye ülkelerde tek bir başvuru ve tescil prosedürü ile korunmasını sağlayan bir patenttir. Koruma süresi, başvuru tarihinden itibaren 20 yıldır.
Avrupa patenti başvurusu ile ilgili tüm işlemler (şekli inceleme, araştırma, yayın, inceleme, tescil kararı ve itiraz) Avrupa Patent Ofisi (EPO) tarafından yürütülmektedir.
Avrupa Patentleri, Avrupa Patent Ofisi ( EPO ) tarafından tek ve merkezleştirilmiş bir prosedürle ofisin 3 resmi dilinden ( İngilizce, Fransızca veya Almanca ) birinde verilir.